Stap 1

1.1 Vragen

Bij elke stap moet je bewust zijn van de invasiviteit van sensing-technologie in maatschappelijk verband om verantwoorde beslissingen te kunnen onderbouwen en de juiste ethische afweging te maken.

• Wat willen we precies bereiken? Welke (positieve) verandering willen we realiseren, en hoe? Formuleer je doelen en probeer daarbij zo realistisch mogelijk te blijven.
• Is er een reëel probleem dat ALLEEN met de inzet van sensoren kan worden opgelost? Hoe ga je om met invasiviteit en hoe houd je deze zo klein mogelijk?
• Wat zijn de positieve en negatieve gevolgen als we videocamera’s en cameratoezicht in de openbare ruimte inzetten? Welke voordelen en welke risico’s zijn eraan verbonden? 
• Wat is Privacy by Design en hoe gebruiken we dit als leidend principe binnen ons project?
• Kun je een sensing-test, -project of -oplossing zo implementeren dat deze transparant en inclusief is, naast het bereiken van de doelstellingen?
• Kan ik met mijn sensing-project burgers adviseren in plaats van ze iets opleggen? Dus bewustzijn creëren ipv alleen controleren.
• Welke aannames willen we valideren? Hebben we hulpmiddelen om hypotheses te testen en te bevestigen?
• Is er data beschikbaar die we kunnen gebruiken als 0-meting (startpunt) om verandering en impact te kunnen meten?

1.2 Privacy by Design

Privacy by Design is onderdeel van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) van de EU en moet bij aanvang van ieder sensing-project helder zijn. Het betekent kortweg ‘databescherming door middel van technologie-ontwerp’. Privacy by Design is het overkoepelende begrip dat als basis dient voor je besluitvormingsproces en dat ervoor zorgt dat er verantwoorde en ethische keuzes worden gemaakt. Voor meer informatie over Privacy by Design, zie de AVG-informatiewebsite.

Een goede manier om Privacy by Design toe te passen, is verschillende sensoren onder de loep te nemen in de context van data-ethiek en maatschappelijke normen en waarden. Voor meer informatie hierover zie paragraaf 3.1.2 van stap 3 van de Toolkit.

1.2.1. Data-ethiek

Voor het ontwikkelen van een verantwoord sensing-project moet je, in aanvulling op het naleven van het Privacy by Design-principe en de AVG, ook de gangbare ideeën over data-ethiek in je afwegingen meenemen. Meer informatie over data-ethiek kun je vinden op de websites van Tada, de Cities Coalition for Digital Rights en onze eigen website.

1.2.2 Quick scan voordelen vs. risico's

Het is het goed je bewust te zijn van de voordelen en de risico's bij het toepassen van specifieke sensing-technologie. Hieronder vind je een quick scan met met enkele voordelen van het gebruik van sensoren in de openbare ruimte, voorbeelden van sensing-techologieën en een aantal specifieke risico's die het overwegen waard zijn.

1.2.1 Proportionaliteit

Om te bepalen welke technologie je inzet is het van belang om te beoordelen in hoeverre de maatregelen die je neemt proportioneel zijn. Het proportionaliteitsbeginsel stelt dat de mate van inbreuk op het individueel belang vanuit een bepaalde maatregel proportioneel moet zijn ten opzichte van het beoogde legitieme doel van de maatregel.

De figuur hieronder is een abstracte weergave die het belang illustreert van de balans tussen enerzijds de invasiviteit van en anderzijds de behoefte aan (of het belang van) een ingreep. Een proportionele oplossing zal worden gevonden in de linker bovenhoek, daar waar invasiviteit en behoefte in balans zijn (zie het rode RSL-logo). Als er een minder ingrijpende oplossing is voor hetzelfde probleem heeft deze altijd de voorkeur. Het vinden van de juiste balans is in de praktijk gecompliceerder dan deze figuur suggereert. Het betrekken van experts op het gebied van ethiek, technologie en rechten kan helpen om de juiste keuze te maken.

1.2.2 Voorbeelden van use cases en doelen

Hieronder geven we drie simpele, specifieke voorbeelden van verantwoorde sensing-projecten die in Amsterdam zijn geïmplementeerd. Als je op de betreffende link klikt kom je op de projectpagina waar je meer informatie vindt over de projecten, de gewenste impact en de resultaten.

• Use case 1: Onderzoek naar recreanten
• Use case 2: OSCM-tests op het Marineterrein. Bezoekers tellen tijdens de warme zomer.
• Use case 3: De aanpak van COVID-19-gerelateerde social distancing in de openbare ruimte met realtime interactieve datavisualisaties.

De verschillende experts die betrokken waren bij de totstandkoming van de Responsible Sensing Toolkit benadrukken het belang van het scherp en juist formuleren van de doelen. De volgende doelen worden in de interviews besproken.

• Doel 1: Veiligheid versus privacy: het in de gaten houden van de drukte voor een veilige openbare ruimte, zonder in te leveren op het gebied van privacy. Zie het expert-interview met Mark Wiebes, Chief Innovation Officer, de Politie.
• Doel 2: Het creëren van real-time-data om effectieve interventies te ontwerpen die een positieve impact hebben op de openbare ruimte en kwaliteit van leven verbeteren. Zie het expert-interview met Ido Nap, Programmamanager Sensing, de Politie
• Doel 3: Het genereren van inzichten met datavisualistaties en dashboards om beleidsmakers te helpen 'crowd behavior' te begrijpen en beleid te bepalen. Zie expert-interview met Markus Pfundstein, Founder & Principle Engineer Life Electronic.