Stap 6

6.1 Vragen

Het is niet eenvoudig om de samenleving (publiek, bewoners, eindgebruikers) op een betekenisvolle manier te betrekken. Het is noodzakelijk om op de juiste manier kwantitatieve en kwalitatieve resultaten te laten zien om het publiek warm te houden. In dit stadium zijn er bovendien operationele, tactische en strategische overwegingen die in verband staan met aansprakelijkheidskwesties en de follow-up. Bijvoorbeeld het opnieuw vaststellen van het eigenaarschap, governance, escalatiepaden, rollen en verantwoordelijkheden. Daarnaast zijn er overwegingen als:

• Kun je doorgaan met het ontwerpen van interventies en betrekken van publiek?
• Meet je idd de gewenste verandering, resultaat en sociale impact?
• Ben je transparant en publiceer je de data en resultaten door middel van visualisaties en pakkende verhalen?
• Heb je met het publiek gesproken om te komen tot een ‘data plus dialoog’?
• Communiceer je zodanig over het project zodat je bewustzijn en aansprakelijkheid creëert?
• Hoe kun je je bezinnen op de impact die je hebt gehad in de context van je projectdoelen en in een ethische context, rekening houdend met maatschappelijke normen en waarden?
• Kan ik momentum behouden en een blijvende discussie op gang brengen?
• Wie wordt nu de eigenaar van het project en hoe wordt er rekenschap afgelegd?
• Heb je al een vervolgplan en -strategie opgesteld?

6.2 Terugblik op je project

Dit is het moment om te reflecteren. Pak je vooral je oorspronkelijke opzet erbij. Vergeet bij de evaluatie van je project niet de unieke aspecten van sensing en je project in ruimere zin. Het gaat er niet alleen om je prestaties af te meten aan kritieke prestatie-indicatoren (KPI’s), maar ook over hoe je al-dan-niet je doelen op een verantwoorde en ethische manier hebt behaald. Hieronder enkele suggesties om de impact van je project te bepalen:

• Bekijk je oorspronkelijke Decision Canvas nog eens met de stakeholders van het project.
• Denk na over de lessen die je hebt geleerd. Leg je ervaringen vast en deel ze.
• Meet de veranderingen die je hebt gerealiseerd met een impactanalyserapport waarin je de situatie vóór en na je project kwantificeert en alle eventuele interventies die je hebt uitgevoerd.
• Publiceer de resultaten en vertel je verhaal. Het is daarbij belangrijk om transparant te zijn en al je resultaten te delen.

Je organisatie heeft ongetwijfeld zijn eigen manier van reflecteren op een project. In dit stadium kun je waarde toevoegen door de nadruk te leggen op de ethische aspecten die bij sensing-projecten komen kijken.

Dit is een goed moment om een aantal projecten van het Responsible Sensing Lab te bekijken: Scanauto's, de transparante laadpaal en Shuttercam. Dit zijn drie goed gedocumenteerde projecten waar je lering uit kunt trekken.

6.2.1 Reflectie: sociale en ethische impact

Het blijkt soms lastig om bij een sensing-project het succes te meten. Misschien hebben zich ernstige problemen voorgedaan of waren de resultaten erg verrassend. Het belangrijkste is uiteindelijk dat je snapt of en hoe je project het publiek heeft beïnvloed. Heb je percepties of gedrag veranderd en wat betekent dat? Overweeg om - na de evaluatie van de kwantitatieve resultaten van je project - het publiek nogmaals te betrekken om feedback op te halen en kwalitatieve data te vergaren wat betreft de sociale impact.

6.2.2 Evaluatie van ethische prestaties

Verantwoorde en ethische sensing staat nog in de kinderschoenen. Op het moment dat we projecten ontwerpen en implementeren waarbij maatschappelijke waarden en ethische principes in acht worden genomen, dan zijn we grondleggers van belangrijk werk. De impact die we in onze steden realiseren gaat veel verder dan het oplossen van problemen met betrekking tot de manier waarop mensen zich in de openbare ruimte bewegen. Het gaat er vooral om dat we die problemen oplossen zonder privacy en waardigheid uit het oog te verliezen.

Dit is een goed moment voor een workshop ethische prestaties met de stakeholders van je project. Je kunt de paragrafen ‘Toepassing van een ethisch kader’ en ‘Meten van ethische principes’ uit stap 3 nog eens doornemen of de links over data-ethiek hieronder bekijken om je te helpen je ethische prestaties te evalueren:

• Privacy by Design
• Tada! Data Disclosed
• Responsible Sensing Lab
• Cities for Digital Rights
• Value sensitive design
• Utrecht Data School

Stakeholders van een project zouden er goed aan doen de ethische uitvoering van al hun experimenten te evalueren. Het staat je als team vrij om je eigen waarden en principes te bepalen, het voornaamste is dat je inziet hoe je tijdens de looptijd van een project continu verbeteringen kunt doorvoeren op het gebied van verantwoorde sensing. In de weergave hieronder zie je een vergelijking van verschillende teams die zichzelf beoordeelden op een hypothetisch onderzoeksproject (gebaseerd op het ethisch raamwerk van Tada).

6.2.3 Follow-up

Indien wordt besloten tot een vervolg van het project moeten we operationele, tactische en strategische keuzes opnieuw afwegen. Zo moeten bij een follow-up bijvoorbeeld opnieuw het eigenaarschap, governance, mogelijke escalaties, rollen en verantwoordelijkheden wordt vastgesteld.

In zogenoemde agile projecten zijn er verschillende manieren om continu verbetering na te streven. Hier enkele overwegingen:

• Kun je de positieve impact die je met je project hebt gehad uitbreiden?
• Zie je kans om je project op te schalen, te dupliceren en/of te distribueren?
• Stel dat je doorgaat, hoe kun je dan je project op ethische vlak verbeteren?
• Stel dat je je project afrondt, hoe kunnen jij en het publiek dan profiteren van de geleerde lessen?

Als we het hebben over agile ontwikkeling, design thinking of experimenteren in Living Labs, vergeet dan niet dat dit allemaal niet-lineaire methoden voor creatieve samenwerking zijn. Voor het verbeteren van je project of het ontwerpen van een nog betere oplossing, zijn de conclusies van minder groot belang dan wat je hebt geleerd van het daadwerkelijk toepassen/testen. Hieronder vind je enkele links (alleen in het Engels) zodat je je gedachten kunt vormen over de follow-up. Uitgangspunt is dat je voortborduurt op de opgedane ervaring en impact blijft realiseren:

• Meer over Agile software development
• 5 stappen van design thinking
• Experimenteren
• Experimenteren in overheidscontext
• Werkwijze van Living Labs