In het project ‘Communicatie over en interactie met sensoren’ werken we met een consortium aan een effectieve en inclusieve vorm van communicatie (fysiek en online) over sensoren in de stad die bijdraagt aan interactiemogelijkheid met burgers. Het doel is om een standaardaanpak te formuleren op het gebied van communicatie over overheidssensoren. Op dit moment is er geen standaardaanpak wat betreft de communicatie over sensoren en het creëren van interactie met inwoners van slimme steden. Bovendien zorgen de verschillende vormen van communicatie die momenteel gebruikt worden voor verwarring.

Gemeenten willen transparant zijn over de inzet van sensoren én een mooie, rustige buitenruimte. Dat kan tegelijk, in dit traject leren we hoe!”
— Dirk van Brederode, manager publieke waarden, VNG

Omdat we ervan overtuigd zijn dat bewustzijn en begrip voorwaarden zijn voor democratie, werken we samen met een groep landelijke partners (gemeente Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Rotterdam, provincie Noord-Brabant en de VNG) aan een effectieve en inclusieve vorm van communicatie over sensoren in de openbare ruimte en de systemen die hieraan gekoppeld zijn. Zo worden democratische waarden als privacy, transparantie en controleerbaarheid gewaarborgd en interactie, inspraak en participatie bevorderd.

De mogelijkheid bestaat dat deze slimme toepassingen in strijd zijn met de belangen of rechten van burgers. Het is in de eerste plaats de verantwoordelijkheid van de overheid om de rechten en belangen van burgers te beschermen. Echter, transparantie en controleerbaarheid zijn essentieel voor een goed functionerende democratie. Alleen als burgers zich bewust zijn van de toegepaste systemen en deze systemen duidelijk worden toegelicht is het mogelijk om vragen te stellen en eventuele ongewenste situaties aan de kaak te stellen.

Ten tweede is begrip van deze systemen belangrijk voor het participatief beleid van de stad. Burgers moeten de systemen kunnen begrijpen om mee te kunnen praten over de toepassing ervan. Behalve het rechtmatig inrichten van deze systemen is het voor overheden daarom van groot belang om burgers het gebruik van slimme toepassingen uit te leggen en hen de mogelijkheid te bieden om actief mee te denken over de inzet van sensoren. Uitleg en inspraak zijn momenteel nog niet voldoende ingericht wat betreft deze smart city toepassingen.

Verkeersborden in Nederland zijn voor iedereen herkenbaar en begrijpelijk. Als iedere stad deze zelf zou vormgeven, zou het een rommeltje worden. Met dit project willen we toewerken naar net zo’n duidelijke, landelijke communicatierichtlijn voor sensoren.”
— Thijs Turèl, mede-initiatiefnemer Responsible Sensing Lab

Communicatierichtlijn voor overheidssensoren

Afgelopen maanden ontwikkelde en valideerde het Delftse social design bureau Muzus samen met het consortium (bestaande uit de gemeenten Amsterdam, Utrecht, Den Haag, Rotterdam, provincie Noord-Brabant en de VNG) een effectieve en inclusieve communicatieaanpak, zowel online als voor in de openbare ruimte. Parellel hieraan deed een onderzoeker bij de TU Delft onderzoek voor het consortium of meer transparantie van de overheid tot meer vertrouwen van de burger leidt.

Landelijke communicatierichtlijn overheidssensoren

Het doel van deze richtlijn is het bevorderen van uniformiteit in Nederland op het gebied van communicatie over sensoren in de openbare ruimte. Op dit moment wordt op iedere locatie anders gecommuniceerd over deze sensoren. Deze richtlijn biedt een helder kader dat de transparantie vergroot en de betrokkenheid van inwoners rondom sensoren aanmoedigt.

Download volledige Richtlijn Download ingekorte Richtlijn

Landelijke Communicatierichtlijn Overheidssensoren

Validatierapport

Het project, gestart in april 2023, heeft de double diamond methode gevolgd. Experts, burgers en kennispartners uit verschillende gemeenten werden geïnterviewd om inzichten te verkrijgen over sensoren en communicatiebehoeften. Dit rapport is de samenvatting van het gehele project. Het bevat het proces hoe we tot een landelijke communicatierichtlijn over overheidssensoren in de openbare buitenruimte zijn gekomen.

Download Validatierapport

Webinar communicatierichtlijn voor overheidssensoren

Op 14 maart 2024 presenteerden wij de richtlijn, de validatie en het bijbehorend onderzoek over hoe vertrouwen en transparantie een rol binnen overheidscommunicatie tijdens het Webinar Communicatierichtlijnen Sensoren georganiseerd door de Future City Foundation als onderdeel van de City Deal ‘Een slimme stad, zo doe je dat’ en ‘Slim Maatwerk ’.

Webinar ‘Richtlijn Communicatie Sensoren’

Programma

9:00 – Opening door Thijs Turel (AMS Institute)

Waarom moeten overheden aan de slag met de communicatierichtlijn sensoren?

9:15 – Doel van de communicatierichtlijn door Dr. Pieter van Langen (TU Delft)

Hoe spelen vertrouwen en transparantie een rol binnen overheidscommunicatie?

9:30 – Hoe werkt de communicatierichtlijn door Rins Lindeman (Muzus)

Hoe kunt u morgen aan de slag met de communicatierichtlijn sensoren?

De presentatie die tijdens het webinar getoond werd, kun je hieronder downloaden. In het rode blok hieronder vind je het volledige onderzoek 'Hoe verhoudt transparantie zich tot vertrouwen en sociale waarden?'

Download presentatie Bekijk webinar

Onderzoeksrapport

Hoe verhoudt transparantie zich tot vertrouwen en sociale waarden? Een wetenschappelijke verkenning van de relatie tussen overheid en burger in de communicatie en interactie over sensoren in de openbare ruimte

Dr. Pieter van Langen is senior wetenschappelijk onderzoeker systeemkunde aan de TU Delft. Hij onderzocht voor het consortium of meer transparantie van de overheid tot meer vertrouwen van de burger leidt. Hij concludeert dat transparantie van de overheid in het algemeen vertrouwen, tevredenheid en participatie van de burger bevordert. Maar er zijn uitzonderingen waarbij meer transparantie soms leidt tot minder vertrouwen:

Bij uitgebreidere uitleg (bijv. toelichting op besluitvorming)
Bij burgers die vaker websites dan social media accounts van de overheid bezoeken.

Lees hier het volledige onderzoeksrapport.

Download rapport

Zelf aan de slag met de richtlijn?

Vanaf mei staat de richtlijn inclusief de indesign bestanden op Toolkit Taal van Gebruikers Centraal. Je kunt daar alle designonderdelen voor de borden, stickers en website downloaden om het juiste gemeentelogo en webpagina in te passen.

Als je vragen hebt stuur een mail aan het Responsible Sensing Lab rsl@ams-institute.org t.a.v Anouk Wieleman met als subject ‘Communicatierichtlijn Sensoren’.

Naar de richtlijn & design bestanden

Drie pilots

De richtlijn is in de zomer van 2024 in praktijk getest door middel van verschillende pilots in Den Haag, Amsterdam en Utrecht. Hier vind je meer informatie over de pilots in Amsterdam: Pilots in Amsterdam: Wat doet die sensor eigenlijk? |...

Hieronder vind je de presentatie met alle bevindingen nav de pilots in alle drie de steden. De aanbevelingen zijn voor zover mogelijk doorgevoerd in de laatste en huidige richtlijn.

Pilot: Communicatie en interactie met sensoren

Op verschillende locaties in Amsterdam onderzochten we hoe we effectief kunnen communiceren over het gebruik van sensoren in de openbare ruimte. De feedback werd verzameld door onderzoekers van Muzus en draagt bij aan het verfijnen van een landelijke communicatie richtlijn. De bevindingen worden uiteindelijk gebundeld in een rapport, inclusief aanbevelingen voor andere gemeenten om de richtlijn succesvol te implementeren. Hieronder de initiële bevindingen:

Overzicht eerste bevindingen pilot